Jak zdiagnozować i leczyć zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości występują nawet u od 10 do 20% populacji. Ich rodzaje mogą dotyczyć bardzo wielu aspektów funkcjonowania. W zależności od osoby przyjmują różne formy oraz reakcje. Najczęściej kategoryzuje się je na podstawie powtarzalnych i długotrwałych odstępstw od normy w relacjach międzyludzkich oraz w zachowaniach niedostosowanych do sytuacji społecznej. Zaburzenia dyskomfortu psychicznego mogą pojawiać się zarówno na etapie dojrzewania, jak i w dorosłym życiu. Objawy takie jak negatywny  stosunek do świata, nieumiejętność dopasowania się do grupy, wycofanie bądź nadmierna dominacja skutecznie uniemożliwiają funkcjonowanie.

Przyczyn zaburzeń osobowości należy upatrywać w czynnikach genetycznych oraz społecznych. W przypadku tych drugich za przejawianie nieprawidłowych zachowań mogą odpowiadać traumatyczne doświadczenia oraz zaniedbania w okresie dojrzewania. Wpływ na to mają też zaburzenia hierarchii wartości, czerpanie z niepoprawnych wzorców czy przyswajanie nieodpowiednich norm społecznych. Wśród najpopularniejszych zaburzeń wyróżnia się osobowość:

• Paranoiczną – charakteryzującą się dużą podejrzliwością i nieufnością pacjenta,
• Schizoidalną – wyróżniającą skrajnych indywidualistów, wykazujących silne zachowania społeczne,
• Unikającą – odnoszącą się do osób unikających spotkań towarzyskich i cierpiących z powodu przeświadczenia o odrzuceniu i braku akceptacji w społeczeństwie,
• Zależną – wykazującą nadmierną niesamodzielność pacjenta, który nie potrafi odnaleźć się w złożonej rzeczywistości, domagając się nieustannej uwagi i wsparcia,
• Borderline – odnoszącą się do emocjonalnej niestabilności pacjenta ze skłonnościami do zachowań impulsywnych, a nawet agresywnych,
• Anankastyczną - cechującą chorobliwych perfekcjonistów, nieuznających odstępstw od zasad i norm,
• Dyssocjalną – przemawiającą za negacją praworządności i związanym z tym celowym łamaniem zasad,
• Histrioniczną – wynikającą z nieustannej potrzeby bycia w centrum uwagi.

Kto i w jaki sposób zajmuje się diagnozowaniem zaburzeń osobowości?

Diagnozą zaburzeń osobowości zajmuje się psychiatra lub psycholog. Na podstawie specjalistycznych testów, obserwacji zachowań i wywiadów z pacjentem stawia ją, jednocześnie dopasowując odpowiednią formę leczenia. Do znanych testów osobowości zaliczyć można test MMPI - Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości. Składa się on z puli około 500 pytań, na które badany może odpowiedzieć „prawda”, „fałsz” lub „nie wiem”. Na podobnej zasadzie działa test MCMI - Millon Clinical Multiaxial Inventory, w którym również odpowiada się za pomocą słów „prawda”, „fałsz”. Analiza uzyskanych odpowiedzi, w obu przypadkach, pozwala rozpoznać odstępstwa od normy przekładające się na zaburzenia osobowości.

Podczas diagnozy psychiatra musi wykluczyć chorobę lub uszkodzenie mózgu, które także mogą odpowiadać za niepoprawne funkcjonowanie danej osoby. Ponadto, lekarz dokonuje analizy na podstawie powtarzalności i długotrwałości określonych zachowań kontrastując je z cechami charakteru oraz przeżyciami pacjenta. Dopiero po dokonaniu szczegółowej analizy psychiatra może podjąć decyzję o odpowiednim leczeniu.

Jak wygląda leczenie zaburzeń osobowości?

Postawienie diagnozy i samo leczenie zaburzeń osobowości jest czasochłonne i wymagające. Przebiega ono najczęściej w trakcie psychoterapii indywidualnej lub grupowej wspomaganej preparatami farmakologicznymi (takimi jak np. leki normotymiczne czy antydepresyjne). Leczenie może trwać od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy. Dobór odpowiedniej formy leczenie uzależniony jest od pacjenta. Popularne są terapie poznawczo-behawioralne, polegające na identyfikacji i próbie eliminacji problemu. Szacuje się, że ich efekty widoczne są u ponad połowy pacjentów cierpiących na zaburzenia osobowości. Co więcej, skuteczne mogą być także tzw. treningi umiejętności społecznych. W dużej mierze liczy się również trwałość danych odstępstw zdiagnozowanych u pacjenta oraz jego osobiste motywacje.